Egelstelling

Het egeltje. Het is een symbool waar JONGCD&V mee vertrouwd is. De oudere generaties herinneren zich ongetwijfeld het voormalige logo van onze jongerenbeweging. Het was de veruitwendiging van de mentaliteit van een generatie die door een confronterende periode ging en moeilijke keuzes moest maken. Wie zijn idealen opgeeft, kan de logica van de egel echter te ver doortrekken en toepassen als militair concept, geïntroduceerd door de Romeinen. Zo’n strategie vanuit reactie in plaats van actie werkt misschien even, maar op lange termijn is die krampachtige houding nefast.

'The march of the little Trumps.' Zo omschreef The Economist eind vorig jaar de opgang van een generatie populistische leiders in Europa. Het is opzienbarend hoe snel het discours in het politieke debat een andere wending heeft genomen. De Eurobarometer toont aan dat de publieke steun voor het Europese project afkalft, een trend die zich in vrijwel heel West-Europa doorzet.

In Frankrijk kent het Front National opnieuw electorale successen. In Italië houdt de vijfsterrenbeweging van komiek Beppe Grillo tegen de verwachtingen in goed stand (al is de grap er nu wel af, wat mij betreft). In Groot-Brittannië heeft paria Nigel Farage er met brulboei Boris Johnson een politiek zwaargewicht als medestander bij. In Oostenrijk kon de verkiezing van een extreemrechts politicus als nieuwe president slechts ternauwernood worden vermeden. In Duitsland kent de AfD een opgang en in Nederland lijkt de eeuwige PVV-voorzitter Wilders populairder dan ooit… en zo kunnen we nog wel even door.

Een kwalijk fenomeen is de verdrukking van de rede door de emotie. Inspelen op angst blijft de meest efficiënte naar strategie om electoraal gewin te boeken. Dat de vluchtelingencrisis niet wordt opgelost met reactionaire en verkrampte politiek, kon je al lezen in de vorige Radikaal. Zoals we in het gesprek met Rob Heirbaut vernamen, is ook de roep om een Brexit vooral ingegeven door het valse gevoel van onafhankelijkheid en zelfbeschikking. Economische argumenten doen niet ter zake. Een terugkeer naar de aloude Britse werelddominantie? In vele gevallen is nostalgie helaas niet meer dan een symptoom van intellectuele luiheid.

Ook in België zet die trend zich door. Waar Bart De Wever Europa vroeger beschouwde als één van de twee natuurlijke niveaus waarin België zou verdampen, is die liefde intussen behoorlijk bekoeld. Voorstanders van de EU werden naar de uitgang begeleid, terwijl EU-critici er binnen de partij mee de lakens uitdelen. In de wedloop naar om ter strafste Eurokritische uitspraken, verslikte John Crombez zich door te stellen dat Europa ‘in deze vorm tegen mei niet meer zal bestaan’. We zijn intussen juni en de machinerie draait gewoon door als voorheen (intussen is er weer een pagina van de Griekse saga omgeslagen, schijnbaar onopgemerkt).

Het is dus alweer een thema waar de klassieke links-rechtstegenstellingen achterhaald zijn. Dit is geen ziekte die uitsluitend het ‘rechtse’ kamp besmet. Net als Donald Trump recent, beweegt ook de jongere generatie-Le Pen zich naar links en in Polen combineert de autoritaire PiS-partij nationaal-conservatisme met een sterke inmenging van de overheid in de economie. Ook in Spanje en Portugal steekt het populisme de andere partijen links voorbij.

Toch is het te gemakkelijk om de burgers hiervoor met de vinger te wijzen. Hoe lovenswaardig het Europese project ook is, na al die jaren kampt ze nog steeds met haar endemische tekortkomingen. Die moeten worden aangepakt, in plaats van het kind met het badwater weg te gooien. Hier leert Rob Heirbaut ons een waardevolle les: laten we niet elke kritiek op Europa afdoen als eurofobie, maar aangrijpen om te bekijken hoe we het Europese project wél vorm kunnen geven. Op het EVP-congres in 2014 zei Bono: ‘Europe is a thought that needs to become a feeling’. Met die boodschap heeft de politieke klasse weinig gedaan. Hopelijk komen onze leiders snel tot inkeer, want intussen weten we dat ook egeltjes kansloos worden platgereden door voorbijrazend verkeer.