“Een referendum spreekt meer het gevoel aan dan de rede”

Telkens Europa door een storm moet, staat hij pal om te kijker door de gebeurtenissen te leiden. Voor jongeren is Rob Heirbaut synoniem met Europaverslaggeving op de openbare omroep. Dat de Radikaal voor dit themanummer bij hem uitkomt, is dan ook geen verrassing.

We vliegen er meteen in. Onze partij heeft ervoor gekozen om Marianne Thyssen naar de Europese Commissie te sturen. Kan de commissaris echt wegen op het beleid van de Europese Commissie?

Rob Heirbaut: “Meteen een delicate vraag. (lacht) Het is misschien ook wat te vroeg om daar een definitief oordeel over te vellen. Ze heeft een portefeuille gekregen waarin de Commissie vooral ondersteunende bevoegdheden heeft. Ze werd aangekondigd als het sociale gezicht van Europa. Ik denk toch dat ze dat nog meer zal moeten bewijzen dan nu het geval is. Ik hoor wel dat ze binnen de Commissie een goede band heeft met Jean-Claude Juncker en daardoor wel kan wegen op het beleid. Wat zich misschien niet vertaalt in enorme media-aandacht, dat ligt natuurlijk aan haar eigen karakter.”

België vaart traditioneel een sterke Europese koers. Is die houding gewijzigd met N-VA in de regering?

“De koers die de regering aanhoudt, zit nog op de traditionele lijn. Toen premier Michel namens de regering een standpunt innam over de Brexit, nam hij daar toch de traditionele houding aan van de zes stichtende landen en verklaarde hij dat Europa voor hem meer is dan puur een interne markt. Ik had verwacht dat het voor meer problemen binnen de regering zou zorgen. Heel snel was er een al een juichend communiqué van Bart De Wever om te zeggen dat wat David Cameron voorstelde goed was voor Vlaanderen, België en Europa. Maar dat is allemaal tussen de plooien gevallen. Blijkbaar is daar binnen de regering ook geen discussie over. N-VA neemt wel forse standpunten in, maar als het over beleid gaat, ook inzake vluchtelingen, wijkt het niet zo ver af van wat andere regeringspartijen doen. Je moet een onderscheid maken tussen communicatie en wat er werkelijk aan de hand is.”

“De N-VA neemt wel forse standpunten in, maar als het over beleid gaat, wijkt niet zo ver af van wat andere regeringspartijen doen”

Als we kijken naar de toekomst van de Europese Unie, gaan er regelmatig stemmen op om een Unie op twee snelheden te laten verlopen. Wat denkt u daarvan?

“De vraag is natuurlijk of er in de eurozone de wil is om verdere stappen te zetten. Tijdens de eurocrisis is men er in geslaagd de bankenunie te realiseren, maar je zou eigenlijk nog verder moeten gaan. Er wordt gedacht aan een Europese minister van Financiën, aan een Europese schatkist,… wanneer er dan in één land een grote crisis opduikt, kan er vanuit een Europese pot steun worden verleend, zodat dat land zelf niet alle kosten moet dragen. Dat zijn allemaal dingen waarvan David Cameron wil dat de eurozone ze invoert. De politici krijgen dat moeilijk verkocht aan hun bevolking, want dat betekent dat ze macht zouden afstaan. In Italië wil Renzi dat misschien wel, maar de grootste oppositiepartij van Beppe Grillo wil net uit de euro stappen. In Nederland met Geert Wilders hetzelfde. In Duitsland heeft de CDU heeft ook al zulke verregaande voorstellen intern goedgekeurd, maar als puntje bij paaltje komt, zeggen ze ‘neen’. Ik weet dus niet goed of die twee snelheden er wel zullen komen.”

De Brexit wordt een dubbeltje op zijn kant. Welke richting gaat het uit en waarvan zal het afhangen?

“Veel zal afhangen van de opkomst. Men heeft wat schrik dat de voorstanders van Europees lidmaatschap thuisblijven en dat de tegenstanders wel zullen gaan stemmen. Persoonlijk denk ik dat de meerderheid van de Britten wel overtuigd zal worden door alle economische argumenten die er zijn om in de EU te blijven. Toch sluit ik een ‘neen’ niet uit, omdat een referendum meer het gevoel aanspreekt dan de rede. In Groot-Brittannië is men er de voorbije jaren in geslaagd om veel negatieve dingen te zeggen over de Europese Unie, vaak zelfs leugens. David Cameron zei op elke Europese top dat Europa nergens op leek, maar moet nu wel aan zijn bevolking gaan zeggen dat het fantastisch is om lid te zijn van de Europese Unie. Dat is niet echt consequent. En nu verwachten dat mensen plots op basis van economische studies het andere gaan denken?”

En in België? Ook hier neemt de euroscepsis toe.

“Er zijn veel vraagtekens bij de Europese Unie, en terecht, maar de meeste mensen zijn wel overtuigd van de Europese samenwerking. Ik denk dat de bestaansvraag wel positief beantwoord wordt. Iets anders is het beleid dat wordt gevoerd. Vaak worden die twee dingen door elkaar gehaald. Men geeft kritiek op het beleid van Europa en men zegt dat het de schuld is van Europa. Vaak gaat het dan vanuit linkse hoek over het besparingsbeleid, vanuit rechtse hoek over vluchtelingen. Aan de linkerkant vergeet men dan vaak dat bijna alle regeringen een rechtse meerderheid hebben in Europa, en dat het daardoor ook logisch is dat het beleid dat gevoerd wordt eerder rechts geïnspireerd is en dat ze dat beleid kunnen bijsturen wanneer ze de verkiezingen zouden winnen. Europa is een bestuursniveau, waar politieke keuzes worden gemaakt. Daarom denk ik dat men ook vaak een verkeerde analyse maakt en dat men elke kritiek op Europa beschouwt als euroscepsis, terwijl het vaak gaat om het oneens zijn met de politieke keuzes die gemaakt zijn. Dat getuigt net van een grote betrokkenheid.”

“David Cameron zei op elke Europese top dat Europa nergens op leek, maar moet nu wel aan zijn bevolking gaan zeggen dat het fantastisch is om lid te zijn van de Europese Unie. Dat is niet echt consequent”

Een idee dat in sommige kringen leeft, is het invoeren van een Europese kieskring. Is dat iets wat volgens u een remedie kan zijn om Europa toch dichter bij de burgers te krijgen?

“In de Verenigde Staten wordt de president min of meer in een Amerikaanse kieskring verkozen. Staat Washington daarom dichter bij de Amerikaan dan Brussel bij de Europeaan? Ik weet het niet. Maar kiezers hebben met hun stem wel meer impact. Met de Europese verkiezingen kunnen wij in Vlaanderen voor 12 zetels een stem uitbrengen. Allemaal Nederlandstaligen. Die mensen doen in het Europees Parlement uiteraard zeer nuttig werk. Bij Vlaamse of federale verkiezingen bepaalt je stem mee de krachtverhoudingen in het Vlaamse of federale parlement, wat dan weer bepalend is voor de regeringsvorming. Die link is afwezig bij de Europese verkiezingen. Ik denk dat je beter gaat voor een soort Europese regeringssamenstelling, die we kunnen kiezen. Dat was wel de bedoeling achter de Spitzenkandidaten, maar het blijft ingewikkeld. Hoeveel mensen kennen het verschil tussen EVP en CD&V? Het zou duidelijker zijn als er Europese lijsten zouden zijn die door een Europese partij worden gevormd en dat die in heel Europa campagne zouden voeren, met aan het hoofd iemand die campagne voert om Commissievoorzitter te worden. Dat zal die Europese verkiezingen ook interessanter maken dan ze nu zijn. Mensen gaan nu stemmen, maar weten niet welke impact die verkozenen hebben.”

Goede vraag. Welke impact hebben zij?

“Toch een vrij grote impact. Als Europarlementslid kan je echt een dossier beïnvloeden, maar het is zeer moeilijk om dat ook duidelijk te maken naar buiten toe.”

“Het Turkse toetredingsverzoek is volgens mij verder af dan ooit”

Hoe bent u zelf bij de Europaverslaggeving terechtgekomen?

“Dat gebeurde in 2001, toen ik Lieven Verstraete bijstond in de berichtgeving over het Belgisch voorzitterschap en de invoering van de euro. Daarna gaf Lieven te kennen dat hij liever de binnenlandse politiek zou gaan volgen en ben ik op zijn plaats terechtgekomen. Het beviel mij wel. Toen ik rechten studeerde, was Europees recht één van mijn lievelingsvakken. Ik heb dat toen allemaal kunnen opfrissen: het verschil tussen een richtlijn en een verordening, wat het Hof van Justitie doet,… het is een fascinerende wereld. Het is Wetstraat door en door. Ik doe dat graag. Mensen vinden dat soms een afwijking. Ze vragen mij weleens of ik niet liever iets anders doe… voorlopig niet.” (lacht)