Binnen 50 jaar geen vis meer?
De barbaarse verwoesting van de monumenten uit Palmyra haalde al verschillende keren de nationale en internationale pers. Dit UNESCO Werelderfgoedgebied is immers van onschatbare archeologische en culturele waarde voor de hele mensheid. Veel minder aandacht is er helaas voor de verwoesting van ons natuurlijk erfgoed, in het bijzonder de continue vernietiging van het leven in de zee.
De laatste 40 jaar is de impact van de mens op het mariene ecosysteem exponentieel toegenomen, maar de verwoesting is al een paar eeuwen bezig. Het is verbijsterend om logboeken van Vlaamse vissers uit de Middeleeuwen te lezen: de Noordzee zat vol vis en bijna de volledige zeebodem was bedekt met oesters en ander leven waar kleine vissen beschutting vonden. Eeuwen van onduurzame visvangst en het afslepen van de zeebodem hebben geleid tot de Noordzee van vandaag: een onderzeese woestijn met mini-vissen. Schilderijen uit de 15-16de eeuw tonen Vlaamse vismarkten met gigantische vissen, maar ook zeehonden, dolfijnen, reuze-kreeften en zelfs schildpadden. Die overvloed is slechts één illustratie van de langzame verandering die de oceaan heeft ondergaan. Vissen die wij nu ‘groot’ vinden, zouden een eeuw geleden als klein aangeduid zijn. Op dit vlak hebben onze grootouders zeker gelijk: vroeger was het beter!
"Eeuwen van onduurzame visvangst hebben geleid tot de Noordzee van vandaag: een onderzeese woestijn met mini-vissen"
Ook al zijn deze gegevens wetenschappelijk aanvaard, toch verandert de Europese tanker tergend traag van richting. De visquota zijn erop gericht de huidige situatie te behouden, terwijl dat al een historisch dieptepunt is. Het is ook een illusie te denken dat bedreigde soorten zich direct zullen herstellen bij de juiste beschermingsmaatregelen. Een kleine populatie heeft een veel kleinere genetische diversiteit, zodat ze heel slecht om kunnen gaan met al die andere bedreigingen. Berekeningen van de Food and Agriculture Organization voorspellen dat er, als er niets verandert, tegen 2050 haast geen wilde vis meer zou rondzwemmen. Aquacultuur kan een van de oplossingen zijn, ook al zijn er nog heel wat uitdagingen waarvoor men nog een oplossing moet vinden. Sommige soorten, zoals tonijn, hebben dan ook nog eens het nadeel dat ze zo gegeerd zijn dat er niet direct een alternatief beschikbaar is. Het gevolg: minder tonijn, hogere prijzen, nog minder tonijn, tot de prijs zo hoog is dat het betaalbaar is om met helikopters en gesofisticeerde sonars jacht te maken op de laatste tonijn-scholen. De vrijemarkteconomie op z’n best.
Als er iets is dat wij als rentmeesters niet in een even goede staat moeten doorgeven, maar in een veel betere, dan is het wel de oceaan. Ook omdat we zoveel ‘gratis’ terugkrijgen: voedsel, zuurstofproductie, klimaatstabiliteit,… Deze ecosysteemdiensten van de oceaan worden geschat op 21 triljoen dollar per jaar, en dan zijn we nog maar net begonnen met de wetenschappelijke exploratie van de diepzeeën. Als we daar ooit het paleis van Koning Triton ontdekken, zou ik niet graag de toorn van Sebastiaan de krab ondergaan...
Robbert werkt voor een internationale organisatie rond de bescherming van de zee.